Prakana, Diokaesareia (Uzuncaburç)

Kent antik çağda Hellenistik ve Roma dönemlerine rahip krallık olan Olba hanedanlığının yerleşim yeri ve başkentidir. Ancak, Ortaçağda, 8.yüzyılda, kendisi de Olba diye anılan Diokaisareia kenti (bugünkü Uzuncaburç) ile, doğusundaki asıl Olba ayrı ayrı birer antik kentlerdir.

Roma İmparatorluğu döneminde Diokaisareia “zeus’un Caesar (İmparator) Kenti (Yurdu)” adını alan ve devlet belgelerinde yüzlerce yıldır bu isimle anılan kentin eski adı Prakana’dır. Luvi dilinde “hisar yerinin ülkesi” anlamına gelmektedir.

11. yüzyılda Diokaisareia’ya gelen ilk Türk yerleşimciler burayı, hellenistik kuleye göre Uzuncaburç olarak adlandırırlar.

Prakana’dan daha eski asıl Olba kenti ise Diokaisareia (Uzuncaburç)’un 4 km. doğusundaki bir tapınak kentidir.

Bugün de kalıntıları bulunmaktadır. Bu tapınakta saygı gören tanrı Zeus çeşitlemesi, Olbios (Olbalı) diye anılıyor, dolayısı ile tapınak Xeus Olbois Tapınağı olarak biliniyordu. Asıl olba kenti sönükleştikten sonra, tapınağın bulunduğu yerdeki Prakana, Diokaisareia’nın olba diye anılması bundan kaynaklanmaktadır.

Rahip hanedanlık sülalesi Teukridler yöreyi İ. Ö.III. ve II. yüzyılda yönetmişler ve Eliaiussa ve Korykos antik kentleri civarında da denizle bağlantı oluşturmuşlardır.

İ. Ö. II. yüzyıldan itibaren zaman zaman tiranlar tarafından sıkıştırılan Teukrid hanedanlığı M. Antonius ve Augustus dönemlerinde de hükmünü sürdürmüştür.

Zeus tapınağı, kule ve piramidal mezar buradaki Hellenistik dönem yapılarıdırlar. 

Diokaesareia antik kentinden günümüze gelen eserler;

Zeus Olbios Tapınağı 

Olba halkının kült merkezi Diokaesareia’daki Zeus Olbios Tapınağı Hellenistik dönemde yaklaşık İ.Ö. 295 yıllarında Suriye Kralı Seleukos I. Nikator zamanında yapılmıştır. Bununla ilgili bir yazıt şöyle der:

“Seleukos bir tapınak inşa alanı olarak yaptırdı ve korunması için bir düzen oluşturdu”.

Tapınak 39.70 X21.20 m boyutlarında peripteros planlı olup günümüzde 30 tanesi ayakta duran sütunlarından dördü korinth başlıklarıyla süslüdür. Sütunlar 9.80 m yüksekliğinde, 1.55 m çapındadır.

Tapınak Hıristiyanlık döneminde bazilikaya dönüştürülmüş, ahşap semerdam çatı ile doğu tarafındaki apsis bu aşamada yapılmıştır. Kapılarıyla duvarları arasına sütunlar yerleştirilmiş ve zemin kısmen de olsa bugüne dek korunabilmiş mozaiklerle döşenmiştir. Güneyde, tepenin zirvesinde yer alan mauseleum benzeri mezar ve yüksek kule Hellenistik dönem yapılarındandır. 


Tören Yolu 

Güney, kuzey ve doğu taraflarında bulunan üç kapılı surlar kenti çevrelemekte olup, doğu kapısı üç kemerlidir. Kuzey ve doğu kapılarından gelen yollar Zeus Tapınağının köşesinde kesişmektedir.

Ana cadde batıda Tyche Tapınağıyla başlayıp, oradan Zeus Tapınağının karşısındaki çeşmenin önünden geçerek anıtsal kapı ile tiyatronun önünden doğu kapısına geçmektedir.

Orijanilinde 15.30 m. uzunluğunda ve 8 m. genişliğinde olan ana caddenin ortasındaki anıtsal kapının 5 geçidi bulunur ve korinth başlıklı sütunlarıyla arşitravı günümüze iyi durumda gelebilmiştir. Sütunlarda heykeller için konsoller bulunmaktadır. Bu sütunlar 6.75 m yüksekliğinde 1.05 m çapındadır. 


Nymphaeum 

İ.Ö.III - II. yüzyıla ait nymphaeum, anıtsal kapının batısında ve ana caddenin sağında, 17 m. uzunluğunda ve 11 m. genişliğindedir. Temelin üzerinde sağda ve solda bulunan dörtgen kireçtaşı bloklar görülmektedir. Bunların yanında sütun parçaları bulunur. Burası nymphaeumun girişidir. Su haznesi üzerindeki oturaklar ve nişler dikkati çekmektedir. Her iki yandaki odaların ne amaçlı yapıldığı belirlenememiştir. Kaynağını Latmos Nehrin’den alan çeşmeye su, kemersiz 36 km. uzunluğundaki tünelle gelir. Çeşmeler dışında Diokaisareia’ da birçok sarnıç bulunmaktadır. 


Tyche Tapınağı 

Sütunlu yolun sonunda yer alan şans tanrıcasına adanmış olan Tyche tapınağı alışageldiğimiz klasik tapınak planlarından biraz farklıdır.

İ.S.I.yüzyıl tarihli bu tapınağın çatısı yoktur ve cella’sı (ana oda, kült heykelinin bulunduğu yer) kare planda yapılmıştır. Ön yüzde 6 sütunludur (bu sütunlardan biri günümüzde kayıptır) ve herbir sütun 0.85 cm. yüksekliğindeki pedestaller üzerine oturmaktadır. Tek parça granitten oluşan sütunların yüksekligi ise 5.50 m. dir.

Sütunların üzerinde korunmuş olan arşitrav üzerinde ki yazıtta ise” Obrimus oğlu Oppius ve Oppius’un karısı ve Leonidus’un kızı Kyria Tychaeum’u kente adadılar” yazısı bulunmaktadır.

Kule 

22 m. yüksekliğinde ve kare planda inşa edilmiş bu kule 5 kattan oluşmaktadır. Kulenin üzerindeki ‘triskeles’ sembollü yazıttan, buranın rahip Teukros oğlu Tarkyares tarafından İ.Ö. III.yüzyıl ikinci yarısında ya da İ.Ö.II.yüzyıl başlarında yapıldığı anlaşılmaktadır. Bunun altındaki ikinci bir yazıttan ise kulenin yeni bir yapım evresi geçirdiği ve İ.S. geç III.yüzyılda proconsul Petronius Faustinus tarafından onarıldığını öğrenmekteyiz. 


Kent Kapısı 

Zeus tapınağının kuzeyinde, kente doğru gelen ve 112 m. genişliğinde ikinci bir sütunlu yolun bağlı oldugu giriş kapısı yer almaktadır. Üç kemerli görkemli bir girişi olan bu kapı 31 m. uzunlugunda ve 12 m. yüksekliğindedir.

Üzerinde heykellerin duruduğu konsollere sahip olan kapı İ.S.II.yüzyıla tarihlendirilmiştir.

Bu kapı, antik kentin en önemli yapılarından biridir çünkü üzerinde bulunan yazıtta kentin ismi olan ‘Diokaesareia’ yazılıdır. Yine bu yazıttan, Roma imparatorları Arcadius (İ.S. 395-408) ve Honorius (İ.S. 395-423) ‘un birlikte hüküm sürdükleri dönemde oanrım gördüğünü öğrenmekteyiz. 


Tiyatro 

Tören yolunun başlangıcında yer alan tiyatronun alt bölümü yamaç üzerine kurulmuş, üst bölümü ise büyük taşlı duvarlarla çevrilmiştir.

Sahne binası tamamen yıkık olmasına karşın yapı elamanlarının parçaları halen durmaktadır.

Bu parçalar arasında yeralan bir yazıttan tiyatronun, Roma imparatorları Marcus Aurelius (İ.S. 161-180) ve Lucius Verus (İ.S. 161-169) dönemlerinde yapıldığını öğrenmekteyiz. 



Mezar 

Zeus tapınaginin karşısındaki tepede bulunan bu mezar yapısı 15 m. yüksekliğinde iki bölümlü ve piramidal çatılı bir yapıdır.

Yapı elemanları olarak dor tarzı kullanılmasına karşın piramidal çatısından dolayı doğulu bir kimliği de vardır. Tartışılan tarihi ise İ.Ö.II. yüzyıl başı-I. yüzyıl ortalarıdır.

Fotoğraflar, www.silifke.gov.tr adresinden alınmıştır.