Gaziantep Hanları

Gaziantep’te XX. yüzyılın başlarında otuz bir han bulunuyordu.Günümüze ise bunlardan çok azı, şehir hanı plan düzeninde olanlar gelebilmiştir.

Gaziantep hanlarının en eskisi arşiv kayıtlarına göre Mihaloğlu Yahşi Bey Medresesi’nin vakıflarından olan Han-ı Cedit (Yeni han) XV. Yüzyılda yapılmıştır. Bunun yanı sıra Pürçekli Kervansarayından daha önce yapılmış olan Dulkadirli Alaüddevle Bozkurt Hanının XVI.yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır.

Günümüzde Gaziantep il merkezinde yapılmış olan en eski han Lala Mustafa Paşa’nın 1563 tarihli Paşa (Hışva) Hanıdır. Bunun yanı sıra çeşitli dönemlerde Sam Köyü Hanı (XVI.yüzyıl), Paşa Hanı (Hışva Hanı) (XVI.yüzyıl), Tütün Hanı (1754), Yeni Han (XVI.yüzyıl), Tuz Hanı (XVII.yüzyıl), Emir Hanı (l710), Yüzükçü Hanı (1735) yapılmıştır.

Gaziantep hanları genellikle tek katlı olarak yapılmış olmalarına karşılık iki ve üç katlı hanlar da vardır ki, bunlar daha sonraki dönemlerde yapılmışlardır. Bu hanların başında da XIX. yüzyıla tarihlendirilen Şeker Hanı, Mecidiye Hanı, Millet Hanı, Belediye Hanı, Eski Gümrük Hanı, Kürkçü Hanı, Maarif Hanı, Anadolu Hanı ve Gümrük Hanı gelmektedir. XIX.yüzyılın sonlarında yapılan Kumruoğlu Hanı ile Elbeyli Hanı üç katlı hanlar gurubundandır.

Gaziantep’te hanların yapımı çevre ile ticari gelişmelerin artmasından sonra XIX.yüzyılın ikinci yarısından sonra yapılmaya başlamışlardır.

Gaziantep hanlarında genellikle odalar bir avlu etrafında sıralanmışlardır. Tek katlı olan hanlardan Paşa Hanında odaların önünde revaklar bulunmaktadır. Diğerlerinde bu tür bir revak sistemine yer verilmemiştir. İki katlı hanlarda, ikinci kattaki odaların önlerine ahşap veya payeler üzerine oturan revaklar yerleştirilmiştir. Genellikle bu hanların alt kat odaları satışa yönelik olup üst katlar atölye, bazen de dinlenme yeri olarak kullanılmışlardır. Bu hanların bir diğer özelliği de ahırların han çevresindeki kayalıkların oyulmasıyla meydana getirilmiş olmalarıdır.

Gaziantep hanları giriş portalleri dışında oldukça sade bir görünümdedirler. Bununla beraber Yeni Han, Elbeyli Hanı, Millet Hanı, Belediye Hanı ve Kürkçü Hanı diğerlerinden farklı olarak yöresel siyah ve beyaz taşlardan yararlanmışlardır.

Kenthaber Kültür Kurulu