Sultan Mehmed Reşat Türbesi

İstanbul ili Eyüp ilçesinde, Boyacı Sokağı ile Haliç arasında, bahçe içerisinde bulunan Sultan V. Mehmed Reşat (1909–1918) Türbesi Mimar Kemalettin tarafından 1913–1914 yılında Neo-Klasik üslupta yapılmıştır.

Sultan Mehmet Reşat 35. Osmanlı padişahı olup, Sultan Abdülmecid’in oğlu, Sultan II. Abdülhamid’in kardeşidir. İyi bir eğitim görmüş, Sultan II. Abdülhamid’in tahttan indirilmesi üzerine 1909 yılında padişah olmuştur. Döneminde II. Meşrutiyet ilan edilmiş ve 1912 yılında Balkan Savaşı, ardından da 1914 yılında I. Dünya Savaşı başlamıştır. Savaş sırasında 74 yaşında ölmüş ve Eyüp’teki türbesine gömülmüştür.

Sultan V. Mehmed Reşat sağlığında türbesi Mimar Kemalettin’e yaptırmıştır. Bu türbe Neo-Klasik üslupta, İstanbul surları dışında yapılmış olan ve aynı zamanda da en son Osmanlı padişah türbesidir. Türbe, sekizgen planlı olup, kesme köfeki taşından ve mermerden yapılmış üzeri tek kubbe ile örtülmüştür. Zeminden oldukça yüksek bir kaide üzerindeki türbeye on basamaklı mermer bir merdivenle çıkılmaktadır. Türbenin giriş kapısı Haliç’e yöneliktir. Rıhtımda olmasından ötürü de büyük sandalların yanaşabilmesi için küçük demir iskele babaları ile rıhtım desteklenmiştir. Ancak 1986 yılında önünden kazıklı bir yol geçirilince türbenin bu bölümleri toprak altında kalmıştır. Günümüzde demir parmaklıklı, içerisinde iki küçük havuz bulunan bir bahçe içerisindedir.

Türbenin her yüzünde üstte iki, altta da bir olmak üzere on dört penceresi vardır. Sivri kemerli alt sıra pencereler birer atkı ile ikiye bölünmüştür. Bu pencerelerin üzerine gösterişli birer başlıklar yerleştirilmiştir. Köşelerdeki yarım silindir duvar payeleri ile cepheler hareketlendirilmiştir. Ayrıca kubbe eteğinde mermer bir silme türbeyi çepeçevre dolaşmaktadır. Türbenin kuzeydoğu ve kuzeybatı köşelerine yarım kubbeli birer hücre eklenmiştir. Giriş kapısının bulunduğu nişin içerisine Sad suresinin 50. ayeti yazılmıştır. Bu nişin üzerine de Ömer Vasfi Efendi’nin yazmış olduğu Besmele’ye yer verilmiştir. Bunun altına da türbenin yapım tarihi olan 1913–1914 yazılıdır.

Türbenin içerisi klasik Osmanlı mimarisi üslubunda bezenmiştir. Zeminden üst sıra pencerelerin altına kadar çinilerle kaplanmıştır. Bu çiniler XVI. yüzyıl çinilerinin kopyaları olup, XX. yüzyılın başlarında Kütahya’da Hafız Emin Efendi tarafından yapılmıştır. Çini panoların üzerine de Besmele ve Fecr suresini içeren lacivert zeminli, beyaz yazılı bir kuşak çepeçevre içerisini dolaşmaktadır. Ayrıca türbe içerisinde altın zeminli, kırmızı, mavi parlak renklerin çok zengin biçimde kullanıldığı kalem işleri bulunmaktadır. Pencereler de vazodan çıkan lalelere benzer vitraylarla süslenmiştir.

Sultan Mehmed Reşad’ın sandukasının etrafı pirinç bir şebeke ile çevrilmiştir. Buraya pirinç üzerine Esma-ül Hüsna yazılıdır. Şebekenin baş tarafında Yal Latif ve Ya Hafız yazıları bulunmaktadır. Baş tarafındaki 1919 tarihli levhada da:

“Cennet mekân El-Gâzi Sultan Mehmed Reşad Han
İbn-i Sultan El-Gazi Abdül-mecid Han Hazretleri” yazılıdır.

Türbe içerisinde Sultan Mehmed Reşad’ın ahşap sandukasının yanı sıra baş kadını Kâm-res Kadın Sultan (1921) ile Sultan Mehmed Reşad’ın Dürriaden Kadın’dan doğan oğlu Necmeddin Efendi (1913) gömülüdür.

Türbenin haziresinde Sultan Mehmed Reşad’ın torunu, Şehzade Mehmed Ziyaeddin’in oğlu Şehzade Mehmed, Nazım Efendi, Şehzade Mehmed Ziyaeddin’in oğlu Şehzade Ömer Fevzi Efendi ve padişaha hizmet edenlerin mezarları bulunmaktadır.

Türbe İstanbul Türbeler Müdürlüğü’nün yönetiminde olup, ziyarete kapalıdır.