Trullo Manastırı (Ahmet Paşa Mescidi)
Fatih, Çarşamba'da Fethiye Camiine yakın Koltukçu ve Beyceğiz sokaklarının çevrelediği alandadır. Bu mabedin Bizans dönemindeki Hagios İoannes Prodromos Trullo Manastırı olduğu iddia edilirse de, Prof.Dr. Semavi Eyice bu binanın küçüklüğünden dolayı, içinde konsil törenlerinin geçtiği yazılı olan Kubbe anlamındaki Trullo Manastırı olamayacağını ileri sürmektedir. Binanın kesin yapım tarihi de bilinmemektedir.
Fatih Sultan Mehmed İstanbul'u fethettikten sonra patrikhaneye Pammakaristos kilisesini tahsis ettiğinde buradaki rahibelerin barınması için de bu küçük mescidin bir kadınlar manastırı şeklinde kullanılması için tahsis etmiştir. Bu tarihten itibaren bu kızlar manastırına "Büyük Saray"ın kubbeli büyük salonlarından biri olduğu da ileri sürülen esas Trullo ile bir ilgisi olmamasına rağmen "Trullo Manastırı"denilmeye başlanmıştır.
İnşaat tekniğine göre XI-XII.Yüzyıllara ait olan bu kilise 1586'ya kadar Patrikhaneye bağlı kalmış ,Patrikhanenin Pammakaristos Manastırından taşınması üzerine de Vezir Hırami Ahmed Paşa tarafından camiye çevrilmiştir.
Kilise kapalı Yunan Haçı planlıdır. Narteks üç bölümlü olup üzeri çapraz tonoz ile örtülüdür. Orta mekanın üzeri dört payenin taşıdığı etrafında yuvarlak kemerli pencerelerin açıldığı yüksek ve yuvarlak kasnaklı bir kubbe ile örtülüdür. Yarım yuvarlak olan apsis üçüzlü pencerelidir. Apsisin iki yanında biri yonca,diğeri ise kare şeklinde küçük yuvarlak apsisli diakonikon ve prothezis hücreleri yer almaktadır. Binanın dış duvar örgüsü orta bizansda çok sık görülen tuğla taş karışımıdır.
Camiye çevrildikten sonra narteksin güney duvarında bir kapı açılmış, birçok pencereler duvarla kapatılmış ve çatıya ahşap bir minare eklenmiştir. Cami 1930'da harap olduğu gerekçesiyle ibadete kapatılmış bu yüzden de hızla viraneleşmeye başlamış ve 1946'da da son cemaat yerine dönüştürülmüş olan narteks yıkılmıştır. 1966-68 yılları arasında Vakıflar Başmüdürlüğünce Y.Mimar İlban Öz'ün kontrolluğunda restorasyonu yapılmış ve tekrar ibadete açılmıştır.
Kenthaber Kültür Kurulu
