Ayvansaray'dadır. Bu binanın önceleri havarilerden Markos ve Petros'a ithaf edilmiş V.Yüzyıla ait bir kilise olduğu ileri sürülmüşse de sonradan İmparator Theophilos (829-842) 'un kızı olup, sonraki yıllarda azize kabul edilen Thekla'nın adına yaptırdığı kilise olduğu iddia edilmiş ve bu hipotezin daha doğru olduğu kabul edilmiştir. Aslında her iki hipotez de tam anlamıyla ispat edilememiştir.

1059'da II. İsaakios Komnenos'un bu kiliseyi önemli ölçüde tamir ettirip genişlettiğini Anna Komnena'nın "Aleksiad"isimli kitabından öğrenmekteyiz. Fetih sırasındaki durumu hakkında bir bilgimiz yoktur.

Binanın, II. Bayezıd 'ın sadrazamı olup 1512'de Yavuz Sultan Selim'in idam ettirdiği Koca Mustafa Paşa tarafından camiye çevrildiği kayıtlardan anlaşılmaktadır.1729 yılındaki Balat yangınında bina büyük zarar görür ve yeniden onarılır. 1894 depremi bu binayı da etkilemiş ve 1906 yılına kadar boş bırakılmış, bu tamirden sonra tekrar cami olarak işlevini sürdürmeye devam etmiştir. 1922'de tekrar bir onarım görür. Halen cami olarak kullanılmaktadır.

Kilisenin planı Orta Bizans devrinin çok sevilen tipi olan kapalı Yunan Haçı şeklindedir. Ortada dört kalın sütun üzerine kubbe oturmakta idi. Bu kubbe Türk devri tamirlerinde kaldırılmış ve yerine Türk mimarisinde görülen örtü sistemi uygulanarak basık kubbe yapılmış ve yeni pencereler açılmıştır. Apsis içeriden yuvarlak dışarıdan ise üç köşeli olup her iki yanında da yuvarlak küçük apsisleri olan diakonikon ve prothezis hücreleri vardır.

Bina camiye çevrilirken minrabın aksı farklı olduğu için apsis bozulmuş ve içine,burada öldüğü ve gömüldüğüne inanılan , Peygamberin sehabelerinden Câbir'in makam kabri yapılmıştır. Narteks bölümünden günümüze hiçbir parça gelmemiştir. Bilinmeyen bir tarihte tamamen yıkılmış olduğunu tahmin ettiğimiz bu bölüme bugün mimari hiçbir değeri olmayan bir son cemaat yeri eklenmiştir. 1957'de burada çalışmalar yapan Amerikan Bizans Enstitüsü, binanın güney cephesinde badana ve sıvaların altında kalmış bazı aziz resimlerini bulmuşlardır. Bunlar hekim azizlerden Kosmos ve Damianus ile baş melek Mikael'dir. Üzerleri tahta ile kapatılan bu fresklerin bugünkü durumunu bilemiyoruz.

Kenthaber Kültür Kurulu

Yayın Tarihi : 6 Haziran 2009 Cumartesi 17:54:14